Tag: grondrechten

Posted on

Kroniek Technologie & recht 2016

Een jurist die zich bezig houdt met ‘technologie en recht’ is noodgedwongen van alle markten thuis. Alle traditionele rechtsgebieden kennen inmiddels technische casuïstiek.  Van aansprakelijkheidskwesties bij zelfrijdende auto’s, een strafbeschikking ondanks elektronische hondenriem, het gebruik van automatische nummerbordherkenning bij de fiscale controle van rittenregistraties van lease-auto’s tot de tweedehands verkoop van e-books. Geen jurist is in al die rechtsvragen specialist.  Dat neemt niet weg dat er wel degelijk een aantal samenhangende (delen van) rechtsgebieden zijn, waarvan de ontwikkeling momenteel wordt gedomineerd door technologische ontwikkelingen: de uitleg en handhaving van het auteursrecht op internet, allerlei aspecten van het privacyrecht, het recht op informatievrijheid en uiteraard het aansprakelijkheidsregime voor een scala aan internetbedrijven op basis van de e-Commercerichtlijn.

Op het snijvlak van deze rechtsgebieden opereren de grote technologiebedrijven van de 21e eeuw. Zij vormen het scharnierpunt van de digitale economie, ontwrichten bestaande markten met technische innovaties en zijn in al hun doen en laten voorwerp van maatschappelijk debat. Deze Apple’s, Facebook’s, Amazon’s en Google’s, maar ook de Adyen’s en Blendle’s van de wereld, opereren mondiaal. Zij zorgen wereldwijd voor nieuwe juridische vragen in het digitale domein, zowel traditioneel grensoverschrijdende vragen over rechtsmacht en de internationale reikwijdte van rechterlijke bevelen, als van oudsher nationale vragen over maatschappelijke zorgvuldigheid en de afweging van grondrechten. Zij vormen daarmee een logisch prisma om het digitale spectrum te bekijken en zijn een aanknopingspunt voor onze kroniek.

Ondanks de oneindig brede titel komt in deze kroniek dus veel niet aan bod. We concentreren ons openkele grote actuele digitale thema’s, bespreken alleen de belangrijkste ontwikkelingen, en dat op hoofdlijnen. Daarmee blijven niet alleen allerlei non-thema’s met een diffuus en onzelfstandig karakter (‘big data’, ‘internet of things’, ‘value gap’) grotendeels buiten beschouwing, maar ook hele rechtsgebieden die inmiddels een eigen kroniek zouden kunnen vullen; bijvoorbeeld het ICT-contracten- en consumentenrecht. De kroniekperiode bestrijkt de afgelopen twee jaar.

Gepubliceerd in Nederlands Juristenblad 2016-1822 [PDF]

Posted on

Kroniek Technologie & recht 2014

De afgelopen twee jaar brachten de onthullingen van Edward Snowden over de digitale spionageprogramma’s van de Amerikaanse en Britse veiligheidsdiensten een maatschappelijk debat teweeg over de verhouding tussen veiligheid en (digitale) grondrechten. De kritische aandacht voor de al dan niet vrijwillige medewerking van grote Amerikaanse technologiebedrijven aan surveillance en hun eigen omgang met persoonsgegevens, was onderdeel van een bredere tegenreactie onder de noemer ‘de Oude Wereld laat zich niet langer koloniseren door Silicon Valley’. Nederlandse internetaanbieders werden massaal bevolen de toegang tot de file sharing website The Pirate Bay te blokkeren, maar toen dat geen effect bleek te hebben op inbreukmakende bestandsuitwisseling werd de blokkade weer opgeheven. Het auteursrecht spoelde ondertussen nog iets verder weg door het elektronisch vergiet.

De grootste ontwikkeling van de afgelopen twee jaar is echter misschien wel de toegenomen invloed op de rechtsontwikkeling van het Hof van Justitie. Het Hof benadert juridische problemen in het technologie- en informatierecht al langer als botsingen van conflicterende grondrechten, waaronder met name vrijheid van meningsuiting, privacy, intellectuele eigendom en vrijheid van onderneming. Waar het Hof zich in het verleden vaak beperkte tot de opdracht dat nationale wetgevers en rechters een juist evenwicht moesten verzekeren, is het in toenemende mate geneigd om zelf knopen door te hakken. Alleen al in de eerste helft van 2014 heeft het Hof privé-downloaden uit illegale bron verboden, hyperlinken toegestaan, de Richtlijn bewaarplicht telecommunicatiegegevens vernietigd en in de bestaande Privacy-richtlijn uit 1995 een recht om door zoekmachines ‘vergeten te worden’ gelezen waarvan de mogelijke invoering in een toekomstige Privacyverordening nog voorwerp was van verhit debat.

Kroniek Technologie en recht (met Niels van der Laan), gepubliceerd in Nederlands Juristenblad 2014/35 van 17 oktober 2014 [PDF]. Het hele nummer, inclusief kronieken van diverse andere rechtsgebieden, staat op de website van het NJB.

 

Posted on

Belangenafweging in het informatierecht: het arrest Scarlet/SABAM en de botsing tussen auteursrecht en ondernemingsvrijheid, uitingsvrijheid en privacy

 

Kan een aanbieder van internettoegang verplicht worden om op eigen kosten een filter te installeren dat alle dataverkeer van zijn klanten doorzoekt en inbreukmakend verkeer automatisch herkent en blokkeert? Nee, oordeelde het Hof van Justitie, in een arrest dat door internetaanbieders en voorvechters van ‘digitale burgerrechten’ met triomfantelijk gejuich werd ontvangen. Toen de slingers waren opgeborgen rees bij nuchtere nalezing de vraag of het arrest wel zo principieel was: of het wel meer was dan een voor de hand liggende afwijzing van een extreem en evident onbestaanbaar filtersysteem, zonder veel relevantie voor andere gevallen. Die beperkte lezing werd van harte aanbevolen door belangenbehartigers van de contentindustrie, die bang was om het in de loop van jaren opgebouwde handhavingsmomentum te verliezen. Deze bijdrage analyseert de reikwijdte en dus bredere relevantie van het arrest, waarin de afweging tussen botsende informatiegrondrechten centraal staat.

Bijdrage over HvJ 24 november 2011, zaak C-70/10 (Scarlet Extended / SABAM), verschenen in de VMC-lustrumbundel 25 jaar Mediaforum, een blik vooruit via de achteruitkijkspiegel. 25 jaar rechtspraak media- em commnicatierecht, Otto Cramwinckel 2013.

 

 

Posted on

Kroniek Technologie & recht 2012

‘Technologierecht’ is geen afgebakend rechtsgebied, ‘technologie en recht’ is vooral een tijdelijke wachtkamer voor ontwikkelingen die nog niet door hun eigen rechtsgebied zijn opgehaald. De technologische vooruitgang bezorgde de uitvoerende, wetgevende en rechtsprekende machten wel veel moeilijke vragen en de respons was wisselend en aarzelend. Er dient zich een generatie digital natives aan, van burgers die met internet zijn opgegroeid en zich afvragen waarom die digibete stenentijdperkjuristen zoveel dode bomen nodig hebben om met hopeloze analogieën vragen te lijf te gaan die zij op basis van eigen kennis en intuïtie al kunnen beantwoorden. Steeds meer zetten zij hun stempel op de complexe afwegingen van botsende (grond)rechten die in de digitale informatiesamenleving onvermijdelijk zijn.

Kroniek Technologie en recht (met Niels van der Laan), gepubliceerd in Nederlands Juristenblad 2012/35 van 12 oktober 2012 [PDF]

Correctie: de weergave op p. 2516 van het arrest NORMA / NL Kabel (Hof Den Haag 10 april 2012, LJN BW1078) is onjuist. De juiste weergave is:

In lijn met de Europese uitspraken oordeelde het Hof Den Haag dat de omroepen bij het aanleveren van hun programma’s aan de kabelexploitanten geen (primaire) openbaarmaking verrichten.

 

Posted on

Gluurders moeten met rust gelaten worden

Als het minister Hirsch Ballin ligt, hoeft de AIVD binnenkort mensen niet meer te informeren nadat zij door de veiligheidsdienst zijn afgeluisterd. Het is een gevaarlijk betoog waar we niet in moeten trappen.

De AIVD mag telefoons afluisteren, brieven openen en afluisterapparatuur in woningen plaatsen. Daarvoor geldt wel de notificatieplicht, die inhoudt dat de AIVD als het even kan vijf jaar na afloop van zo’n operatie aan de betrokkene verslag moet uitbrengen. Die wettelijke verplichting is een belangrijke waarborg voor de burgerrechten. Alleen door de bespioneerde burger achteraf te informeren weet hij dat zijn recht op vertrouwelijke communicatie of de onschendbaarheid van zijn woning is geschonden. De notificatie achteraf stelt de burger in staat te laten toetsen of die inbreuk op zijn rechten terecht was. De notificatieplicht is daarmee een belangrijke rem op ongebreidelde spionagelust van de overheid. Continue reading “Gluurders moeten met rust gelaten worden”

Posted on

Een beetje recht op internettoegang

Er lijkt een einde te zijn gekomen aan de lange strijd om “Amendement 138”, met als inzet de mogelijkheid voor EU-landen om internetgebruikers die worden verdacht van illegale filesharing zonder tussenkomst van de rechter van het internet te gooien (zogenoemde “three strikes and you’re out”-wetten). Het Europese Parlement en de lidstaten hebben vanacht na heftige onderhandelingen overeenstemming bereikt over de volgende definitieve tekst:

3a. Measures taken by Member States regarding end-users’ access to or use of services and applications through electronic communications networks shall respect the fundamental rights and freedoms of natural persons, as guaranteed by the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms and general principles of Community law.

Any of these measures regarding end-user’s access to or use of services and applications through electronic communications networks liable to restrict those fundamental rights or freedoms may only be imposed if they are appropriate, proportionate and necessary within a democratic society, and their implementation shall be subject to adequate procedural safeguards in conformity with the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms and with general principles of Community law, including effective judicial protection and due process. Accordingly, these measures may only be taken with due respect for the principle of presumption of innocence and the right to privacy. and shall guarantee a A prior fair and impartial procedure shall be guaranteed, including the right to be heard of the person or persons concerned, subject to the need for appropriate conditions and procedural arrangements in duly substantiated cases of urgency in conformity with European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. and tThe right to an effective and timely judicial review shall be guaranteed.

Deze formulering maakt “three strikes”-wetten zonder voorafgaande rechterlijke toets mogelijk (Frankrijk blij, de HADOPI-wet mag blijven), maar compenseert dat met een aantal procedurele waarborgen. Het is – zoveel viel ook wel te verwachten – een typisch onleesbare Brusselse compromisbepaling geworden. De Franse actiegroep La Quadrature du Net is kritisch, vooral omdat de formulering alleen ziet op de EU-landen zelf en dus alle ruimte laat voor afsluiting van internetgebruikers in samenwerking met private handhavingsorganisaties. De voorzitter van de Piratenpartij deelt die zorgen, maar is er in de gegeven omstandigheden wel blij mee.

Posted on

Een broodje internetrecht

Mooie woorden sprak de regering deze week over het recht op vrije toegang tot internet. Maar actie hoeven we niet te verwachten. Een gemiste kans of verstandige realpolitik?

In juni schreef ik op NU.nl over de uitspraak van het Franse constitutionele hof uit juni, dat burgers een recht hebben op toegang tot internet. De uitspraak blijft ook in Nederland nabranden. Kamervragen uit de Groenlinks-fractie waren voor minister Verhagen van buitenlandse zaken afgelopen donderdag aanleiding namens de Nederlandse regering antwoord te geven op de vraag: bestaat er een grondrecht op toegang tot internet? Continue reading “Een broodje internetrecht”

Posted on

Een beetje vrijheid terug

Op 14 augustus werd na drie jaar winterslaap de doorstart aangekondigd van Bits of Freedom, de waakhond voor digitale burgerrechten. Geen dag te laat, want er is veel werk te doen.

Het met nieuw geld herrezen Bits of Freedom wordt geleid door Ot van Daalen, tot voor kort een knappe advocaat bij het vooraanstaande kantoor De Brauw. Zijn stap bewijst dat er toch iets mooiers is dan het dienen van het grootkapitaal – wat voor veel advocaten als een verrassing zal komen.

In zijn eerste speech vertelde Van Daalen dat BOF als eerste de veiligheid van privacygevoelige databanken aan de kaak te willen stellen. Dat is een terecht speerpunt, al zou ik er voor pleiten om niet alleen de beveiliging van die databanken aan de kaak te stellen, maar ook het überhaupt bestaan van vele daarvan. Continue reading “Een beetje vrijheid terug”